Wprowadzenie: Pogodzenie Boskiej uprzedniej wiedzy z ludzką wolnością

Jednym z najgłębszych i najbardziej intrygujących pytań w teologii jest to, w jaki sposób wszechwiedza Boga, a zwłaszcza Jego przewidywanie przyszłości, może współistnieć z ludzką wolnością. Jeśli Bóg wie wszystko, łącznie z tym, co się stanie, jak ludzie mogą mieć wolną wolę? Czy jest w ogóle miejsce na prawdziwy wybór, jeśli Bóg zna już jego wynik? Te pytania nurtują teologów od wieków. W tym artykule badamy koncepcję *wiedzy średniej*, fascynującego podejścia do zrozumienia, w jaki sposób boska wiedza przedwieczna i ludzka wolność mogą harmonijnie współistnieć.

Co to jest Boska przedwiedza?

Boska uprzednia wiedza odnosi się do Bożej zdolności poznania wszystkiego o przyszłości. Obejmuje to wszystkie zdarzenia, które będą miały miejsce i wszystkie działania, jakie podejmie człowiek. Wyzwanie pojawia się jednak, gdy weźmiemy pod uwagę ludzką wolność. Jeśli Bóg już wie, jakich wyborów dokonamy, czy naprawdę mamy wolność wyboru innego?
Tradycyjny pogląd na Boską uprzednią wiedzę głosi, że Bóg wie wszystko z wyprzedzeniem, nie powodując, że wydarzenia będą się rozwijać w sposób deterministyczny. Na przykład Bóg może wiedzieć, że jutro zjesz pizzę, ale to nie znaczy, że zmusza cię do dokonania takiego wyboru. Pozostaje jednak pytanie: jeśli wiedza Boga jest nieomylna, jak możemy powiedzieć, że mamy realny wybór?

Rola wiedzy średniej

*Wiedza średnia* to koncepcja teologiczna wprowadzona przez XVI-wiecznego teologa jezuickiego Luisa de Molinę. Idea ta, wypełniająca lukę pomiędzy boską uprzednią wiedzą a ludzką wolnością, została wskrzeszona w czasach nowożytnych przez filozofów takich jak Alvin Plantinga. Wiedza średnia zakłada, że ​​Bóg wie nie tylko o wszystkim, co *może* się wydarzyć (nazywanym Jego wiedzą naturalną) i o wszystkim, co *stanie się* (Jego wolna wiedza), ale także o tym, co *by* się wydarzyło w jakichkolwiek możliwych okolicznościach.
Oznacza to, że Bóg zna każdy potencjalny wybór, jakiego mogą dokonać ludzie, i zna skutki tych wyborów. Na przykład Bóg wie nie tylko, czy jutro wybierzesz pizzę, ale także, co byś wybrał, gdyby okoliczności były inne – gdybyś był w innej restauracji lub pod wpływem innej sugestii.
Ten rodzaj wiedzy pozwala Bogu przewidzieć, jak ludzie zachowaliby się w danej sytuacji, umożliwiając Mu stworzenie świata, w którym realizowana jest Jego wola, ale bez naruszania ludzkiej wolności. Ramy te godzą wszechwiedzę Boga z wolną wolą człowieka, sugerując, że choć Bóg zna wszystkie możliwe przyszłości, pozwala ludziom dokonywać w nich prawdziwych, wolnych wyborów.

Boża wiedza naturalna, średnia i darmowa

Aby w pełni zrozumieć średnią wiedzę, pomocne jest umieszczenie jej w szerszym kontekście wiedzy Bożej. Według koncepcji Moliny Bóg ma trzy rodzaje wiedzy:
1. **Wiedza naturalna**: Jest to Boża wiedza o wszystkich możliwościach. Bóg wie wszystko, co może się wydarzyć w każdym możliwym świecie.
2. **Średnia wiedza**: Jest to Boża wiedza o tym, co *by* się stało, gdyby zostały spełnione pewne warunki lub okoliczności. Obejmuje to wiedzę, w jaki sposób każda osoba podjęłaby wolny wybór w każdej sytuacji.
3. **Wolna wiedza**: Odnosi się do Bożej wiedzy o tym, co *będzie* wydarzyć się w rzeczywistym świecie, który stworzył.
Wiedza średnia plasuje się pomiędzy naturalną wiedzą Boga o możliwościach a Jego wolną wiedzą o rzeczywistych wydarzeniach. To dzięki tej średniej wiedzy Bóg może przewidzieć wszystkie potencjalne wybory i wyniki, zachowując jednocześnie ludzką wolność.

Jak wiedza średnia równoważy Boską suwerenność i ludzką wolność

Jedną z najbardziej fascynujących cech średniej wiedzy jest to, jak podtrzymuje ona zarówno Bożą suwerenność, jak i ludzką wolność. Mając średnią wiedzę, Bóg nie kontroluje ani nie określa z góry każdego działania, jakie podejmują ludzie. Zamiast tego wie, co każdy człowiek zrobiłby w danej sytuacji. To pozwala Mu stworzyć świat, w którym Jego plany zostaną zrealizowane, a ludzie zachowają swobodę dokonywania prawdziwych wyborów.
Wyobraźmy sobie na przykład, że Bóg chce dopilnować, aby miało miejsce określone wydarzenie historyczne. Korzystając ze średniej wiedzy, Bóg może przewidzieć, jak różne osoby zachowają się w różnych okolicznościach. Może wówczas zaaranżować szereg okoliczności, które doprowadzą do wydarzenia, którego pragnie, a wszystko to bez naruszania wolnej woli zaangażowanych osób. Nadal podejmują własne decyzje, ale Bóg wie z góry, jakie będą te decyzje w kontekście okoliczności, które stwarza.

Przykład kolędy: przydatna ilustracja

Popularną ilustrację średniej wiedzy można znaleźć w „Opowieści wigilijnej” Charlesa Dickensa. Kiedy Duch nadchodzących Świąt Bożego Narodzenia ukazuje Scrooge’owi wizję jego przyszłości, nie jest to tylko przepowiednia tego, co *będzie* się wydarzyć. Zamiast tego jest to wizja tego, co *stanie się*, jeśli Scrooge nie zmieni swojego postępowania. Scrooge zachowuje swobodę zmiany swojego zachowania, a jeśli to zrobi, pokazana mu przyszłość nie nadejdzie. Idea ta odpowiada wiedzy średniej: Bóg wie nie tylko, co się stanie, ale co by się stało, w zależności od wolnych wyborów ludzi.

Opatrzność i Boska kontrola

Wiedza średnia zapewnia Bogu niesamowitą opatrznościową kontrolę. Wiedząc, co ludzie zrobiliby w każdej możliwej sytuacji, Bóg może ukształtować świat w taki sposób, że zostaną osiągnięte Jego ostateczne cele. Kontrola ta nie neguje jednak ludzkiej odpowiedzialności i wolności. Ludzie nadal w sposób wolny wybierają swoje działania, chociaż Bóg z góry wie, co wybiorą.
Pogląd ten kontrastuje z determinizmem teologicznym, w którym Bóg bezpośrednio powoduje, że każde wydarzenie rozwija się w z góry określony sposób. Zamiast tego wiedza średnia zachowuje ideę wolnej woli, pozwalając jednostkom na dokonywanie własnych wyborów, podczas gdy Bóg działa w oparciu o te wybory, aby osiągnąć swoje cele.

Czy średnia wiedza oznacza zbyt dużą kontrolę?

Niektórzy krytycy wiedzy średniej, jak prowadzący transkrypcję wideo, wyrażają obawy, czy nie daje ona Bogu zbyt dużej kontroli. Jeśli Bóg może przewidzieć każde wydarzenie i poprowadzić je, czy to oznacza, że ​​ludzie są jedynie uczestnikami zaplanowanego dramatu? Teolodzy tacy jak Molina argumentują, że tak nie jest. Wolność ludzka jest zachowana, ponieważ jednostki dokonują własnych wyborów w odpowiedzi na okoliczności, przed którymi stoją. Bóg po prostu wie z góry, jakie będą te wybory.
Z tej perspektywy wiedza średnia pozwala Bogu działać w świecie, nie będąc władcą marionetek. On stwarza okoliczności, ale ludzie nadal determinują swoje działania w tych okolicznościach.

Debata na temat wiedzy średniej

Koncepcja wiedzy średniej nie jest powszechnie akceptowana. Niektórzy teolodzy i filozofowie twierdzą, że daje to Bogu zbyt duży wpływ na ludzkie decyzje. Innym trudno jest pojąć, w jaki sposób Bóg może znać wyniki wolnych wyborów, jeśli te wybory nie są z góry określone.
Jednak, jak zauważa chrześcijański filozof Dean Zimmerman, wiedza średnia jest jednym z najpopularniejszych stanowisk wśród współczesnych filozofów chrześcijańskich. Chociaż może nie dysponuje większością, oferuje solidny i satysfakcjonujący intelektualnie sposób pogodzenia boskiej uprzedniej wiedzy z ludzką wolnością.

Wniosek: Spostrzeżenia z teologii filozoficznej

Wiedza średnia dostarcza fascynującego rozwiązania odwiecznego pytania, w jaki sposób wszechwiedza Boga może współistnieć z ludzką wolnością. Pozwalając Bogu wiedzieć, co jednostki zrobią w danej sytuacji, teoria ta oferuje sposób na zachowanie zarówno boskiej opatrzności, jak i wolnej woli.
To badanie średniej wiedzy wydało mi się głęboko inspirujące, ponieważ oferuje świeże spojrzenie na zawiłą równowagę pomiędzy Bożą kontrolą a ludzką wolnością. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, zachęcam do obejrzenia tej wnikliwej dyskusji: William Retrospektywa Lane’a Craiga III: Boska wiedza przedwieczna | Bliżej prawdy. Może podważyć twoje zrozumienie boskiej wszechwiedzy i zainspirować cię do refleksji nad własnymi poglądami na wolność i odpowiedzialność.