Inngangur: Flækjustig tímans og Guðs

Ein vandræðalegasta og heillandi spurningin í heimspeki og guðfræði er hvernig **Guð tengist tíma**. Tími, eitthvað sem við öll upplifum og tökum sem sjálfsögðum hlut, verður mun flóknari þegar hann er skoðaður í samhengi við eilíft eðli Guðs. Spurningin um hvort Guð hafi skapað tímann, og hvort hann sé til innan hans eða utan hans, hefur undrað hugsuða um aldir. Í þessari grein munum við kafa niður í tvö aðskild sjónarhorn á tíma – **dýnamíska (spennu) kenninguna** og **stöðulausu (spennulausu) kenninguna** – og skoða þýðingu þeirra fyrir skilning á **sambandi Guðs við tímann** .

Eðli tímans: Kvikt (spennt) vs. kyrrstætt (spennulaust)

Áður en við kannum hvernig **Guð tengist tíma** verðum við fyrst að skilja tvær meginkenningar tímans sem móta þessa umræðu. **Heimspekingar og vísindamenn hafa lengi deilt um hvort tími sé kraftmikill eða kyrrstæður** og þessi aðgreining breytir í grundvallaratriðum hvernig við lítum á veruleikann, sem og samskipti Guðs við hann.
**dýnamíska tímakenningin**, einnig þekkt sem **spennukenningin**, lítur á tímann sem eitthvað sem flæðir. Samkvæmt þessu sjónarhorni er **fortíðin ekki lengur til**, **nútíðin er allt sem er raunverulegt** og **framtíðin er bara möguleiki**. Atburðir og augnablik verða til og hverfa síðan, skapa sanna tilfinningu um tímabundið flæði eða **verða**. Í þessari kenningu er hlutlægur munur á fortíð, nútíð og framtíð.
Á hinn bóginn er **töfrunarkenningin um tíma**, einnig þekkt sem **spennulausa kenningin**, gjörbreytt. Það heldur því fram að **öll augnablik í tíma – fortíð, nútíð og framtíð – séu jafn raunveruleg**. Frá þessu sjónarhorni „flæðir tíminn“ ekki í raun og veru og tíminn sem líður er bara blekking búin til af mannlegri meðvitund. Samkvæmt kyrrstöðukenningunni er tíminn **fjórvídd blokk** þar sem hvert augnablik er til samtímis og skynjun okkar á breytingum er einfaldlega hvernig við upplifum þennan óbreytanlega veruleika.

Hvernig dýnamíska kenningin hefur áhrif á sýn okkar á Guð og tíma

Hin **dýnamíska eða spennukenning um tíma** fellur betur að almennri mannlegri reynslu. Við skynjum tímann þegar við förum frá fortíðinni í gegnum nútíðina og inn í framtíðina. Þessi kenning bendir til þess að **Guð starfar líka innan þessa tímastreymis**. Í þessari skoðun tekur Guð virkan þátt í tímanum þegar atburðir þróast. Hann veit hvað hefur gerst, er fullkomlega meðvitaður um nútímann og sér fyrir framtíðina. En rétt eins og við, **Guð upplifir tímann sem eitthvað sem hreyfist**.
Fyrir þá sem aðhyllast þessa kenningu er auðvelt að ímynda sér að **Guð hafi samskipti við sköpun sína í tímanlegum skilningi**. Hann heyrir bænir um leið og þær eru talaðar, bregst við atburðum um leið og þeir gerast og tekur þátt í sköpun sinni í rauntíma. Þetta þýðir að **þekking og gjörðir Guðs eru stöðugt að breytast** til að bregðast við þróun sögunnar. Í vissum skilningi er samband Guðs við tímann **dýnamískt**, alveg eins og okkar.
Þessi sýn á tímann og Guð skapar persónulegri, tengdari mynd af Guði. Hins vegar vekur það krefjandi spurningar: Ef Guð er bundinn af tíma, er hann þá háður takmörkunum hans? Getur Guð verið tímalaus ef hann upplifir tímann á sama hátt og við? Þessar spurningar leiða okkur að **stöðufræðilegri tímakenningu**.

Hvernig kyrrstöðukenningin endurskilgreinir tímaleysi Guðs

**töfrandi eða spennulaus tímakenningin** gefur allt aðra mynd af því hvernig **Guð tengist tíma**. Ef **öll augnablik í tíma eru til jafnt** og tíminn er fastur, fjórvíður blokk, þá er **Guð ekki bundinn af tíma** eins og við erum. Þess í stað er **Guð til utan tíma** og horfir á alla tímalínu alheimsins á einni eilífu, óbreytanlegu augnabliki.
Í þessari skoðun, **Guð sér fortíð, nútíð og framtíð samtímis**. Fyrir Guð eru atburðir sem við upplifum að gerast í röð – eins og sköpun heimsins, líf Jesú og endalok tímans – allir jafn nálægir honum. **Sjónarhorn Guðs takmarkast ekki af tímastreymi**, því hann er til handan þess. Hann er ekki háður takmörkunum tímalegrar tilveru og þess vegna er hann sannarlega **tímalaus**.
Þessi kyrrstæða sýn á tíma fellur vel að **afstæðiskenningu Einsteins**, sem bendir til þess að **tíminn sé einfaldlega önnur vídd alheimsins**. Samkvæmt þessari kenningu hreyfist **tíminn ekki**; frekar, það er hluti af efni alheimsins, líkt og geiminn. Sumir heimspekingar og eðlisfræðingar halda því fram að þessi sýn á tíma sé nákvæmari framsetning raunveruleikans, jafnvel þó hún stangist á við hversdagsupplifun okkar af tíma.

Spennan á milli kenninganna tveggja

Þó að bæði **dýnamíska og kyrrstæða kenningin um tíma** bjóði upp á forvitnilegar skýringar, leiða þær til mjög mismunandi skilnings á sambandi Guðs við tímann. Í **kvikmyndinni** hefur Guð samskipti við heiminn í rauntíma og upplifir atburði þegar þeir gerast. Aftur á móti bendir **töfrandi viðhorf** til þess að Guð sjái allan tímann á einu, eilífu augnabliki, sem gerir hann óbreytanlegan og utan hins tímalega heimi.
Ein af áskorunum við **stöðufræðikenninguna** er að hún virðist gera **Guð fjarlægan frá sköpun sinni**. Ef **Guð er til utan tíma**, hvernig tengist hann verum sem upplifa tímann? Getur Guð enn svarað bænum og gripið inn í söguna? Sumir gagnrýnendur halda því fram að kyrrstöðukenningin láti Guð líta út fyrir að vera óvirkur, fylgjast með en ekki taka virkan þátt í hinum tímalega heimi.
Á hinn bóginn vekur **dýnamíska kenningin** áhyggjur af **fullkomleika Guðs og óbreytanlegleika**. Ef Guð er til innan tímans, breytist hann þá? Ef þekking Guðs er stöðugt uppfærð eftir því sem tíminn líður fram á við, getur hann samt talist **allvitur og óbreyttur**? Þessar spurningar sýna hversu flókið það er að samræma **guðlega eiginleika** við skilning okkar á tíma.

Niðurstaða: Hvernig ættum við að skilja Guð og tímann?

Að lokum bjóða bæði **dýnamískar og kyrrstæður kenningar um tíma** upp á dýrmæta innsýn í hvernig við gætum skilið **samband Guðs við tímann**. **dýnamíska kenningin** gerir okkur kleift að sjá Guð sem náinn þátt í framvindu sögunnar, á meðan **stöðufræðikenningin** leggur áherslu á eilíft, óbreytanlegt eðli Guðs. **Hvorug skoðunin er án áskorana** og spurningin um hvernig Guð tengist tímanum er enn ein **djúpstæðasta ráðgáta guðfræðinnar**.
Í könnun minni á þessu efni fann ég einhvern sem deilir svipaðri hrifningu af gatnamótum **Guðs og tíma**. Innsýn þeirra hefur hvatt mig til að hugsa dýpra um þessar spurningar og ég býð þér að kanna þetta frekar með því að horfa á þetta myndband: William Lane Craig – Skapaði Guð tíma?.